Marjan Versnel leidt het NMCB-project ImmuneStratify, dat zich – de naam zegt het al- helemaal richt op het immuunsysteem bij ME.
Binnen het videoproject ME Wetenschap Centraal, een gezamenlijk initiatief van NMCB en ME Centraal, publiceerden we vier korte video’s van haar, gebaseerd op vragen van patiënten en hun naasten.
Daarnaast beantwoordde zij tijdens een boeiende chatsessie op 17 april j.l. een groot aantal vragen die ter plekke aan haar werden gesteld.
Ook was zij bereid de al eerder ingezonden vragen die niet aan bod kwamen in de video’s en de chatsessie te beantwoorden: iets wat zij bijna ommegaand deed nadat we die haar toestuurden. Aan de motivatie van de NMCB-researchers mankeert niets, dat mag duidelijk zijn.
Haar antwoorden vind je onderstaand. Zo vormt het geheel – beschrijving van het project op de site van NMCB, de video’s, de chat en de resterende vragen en antwoorden hieronder – een veelzijdige blik op het project ImmuneStratify.
Onze hartelijke dank gaat uit naar Marjan Versnel en alle betrokkenen die dit project mogelijk hebben gemaakt.
Team ME Wetenschap- Centraal
Hoe groot is het cohort waarvan u bloedmonsters heeft/kunt afnemen?
In het Immunestratify-project nemen we geen bloed af. Het bloed wordt afgenomen bij de NMCB-biobank en dan opgewerkt en ingevroren. Vervolgens gaat het ingevroren bloed naar de diverse projecten die net als Immunestratify deel uit maken van het NMCB-consortium.
Welke rol spelen de hersenen bij ME?
We weten nog niet goed welk rol de hersenen spelen. Echter er zijn wel aanwijzingen dat de cellen in de hersenen van ME patiënten anders zijn. In Immunestratify gaan we kijken of bepaalde hersencellen reageren op signaalstoffen die in het bloed van ME patiënten zitten.
Speelt een persistente pathogeen van buitenaf een rol bij ME?
Het is goed mogelijk dat er ergens in het lichaam een persisterend pathogeen nog aanwezig is en zorgt voor prikkeling van het immuunsysteem. Zo zijn er artikelen die aantonen dat er in de hersenen van Long COVID-patiënten nog COVID-eiwitten aanwezig zijn.
Kan Trained Immunity behalve teveel aanstaan ook verkeerd reageren op een al gekende pathogeen? Bijvoorbeeld door een gen-afwijking
Trained immunity kan ook niet goed werken, en een genafwijking kan daar een rol bij spelen.
Kunt u een voorbeeld geven van een immuunhandtekening in een andere ziekte?
Bij de ziekte van Sjögren en bij lupus ofwel SLE komt een interferon-handtekening voor. Dat houdt in dat er continu interferon wordt gemaakt en dat daardoor de cellen van het immuunsysteem continu geactiveerd worden. Normaal wordt interferon gemaakt als reactie op een virus, en na opruimen van het virus weer uitgeschakeld.
Is er hoop dat u een biomarker voor ME vindt? Waar denkt u dan aan?
We hopen een biomarker te vinden. Ik betwijfel of die voor alle ME-patiënten hetzelfde is, en denk dat we eerder biomarkers voor subgroepen zullen vinden.
U gaat de Trained Immunity bekijken in hersencellen van ME-patiënten. Hoe komt u aan die cellen?
We hebben een hersen-cellijn en zullen het effect van eiwitten die door immuuncellen worden gemaakt op de hersen-cellijn in een kweek onderzoeken.
Welke eiwitten zijn dat ?
Een set van zes in het serum van het bloed voorkomende eiwitten.
Doelt u op cytokines?
Er zit een cytokine bij en de rest zijn andere eiwitten.
Is er in de literatuur over ME al iets/veel bekend over immuunhandtekeningen?
Ja er zijn aanwijzingen in de literatuur dat er immuunhandtekeningen bij ME zijn.
Verschijnen de bevindingen van uw project in tijdschriften en wanneer ongeveer?
We zullen al onze bevindingen in open source tijdschriften publiceren, zodat iedereen ze kan lezen. Over de timing kan ik helaas niets zeggen.
Wordt er onderzoek gedaan of, en op welke wijze, een persistent virus auto-immuunreacties veroorzaakt?
In het ImmuneStratify-project doen we daar geen direct onderzoek naar, maar wel naar een immuunhandtekening die door virussen veroorzaakt kan worden.
Ook gaan we kijken naar trained immunity. Trained immunity wordt gevonden bij cellen die eerder blootgesteld zijn aan een infectie en daarna bij een tweede trigger sterker reageren.
Welke auto-immuunreacties zijn dat? Hoe kun je ze afremmen?
Dat zou ik zo niet kunnen zeggen.
Kijkt uw groep ook naar virale en bacteriële belasting, zoals bv schimmels/gisten en naar reactivatie van herpesvirussen?
Nee, daar kijken wij niet naar. Dat is een andere specialisatie. Wel kijken we naar de cellen van het immuunsysteem die bij de aanwezigheid van bacteriën en virussen aangezet gaan worden.
In de vraag ‘Wat kunnen bloed en cellen onthullen’, spreekt u alleen over bloedcellen. Maar wat kunnen andere cellen (spieren, longen, darmen enz.) onthullen over mogelijke ontstekingen?
Die cellen kunnen zeker ook meedoen in het ziektebeeld. Echter als immunoloog richt ik mij op de cellen van het immuunsysteem, en de bloedcellen zijn dan belangrijk en gemakkelijk toegankelijk.
Hoe kunt u in bloedcellen zien dat het immuunsysteem geactiveerd is?
Geactiveerde bloedcellen maken zogenaamde cytokinen of ontstekingseiwitten. Ook kan je vaak aan de buitenkant van een bloedcel zien of een cel geactiveerd is. Er komen dan andere moleculen op het oppervlak van de cel.
Is het mogelijk dat u in de vloeistof van het bloed iets anders vindt dan in het bloed zelf?
De vloeistof van het bloed is een onderdeel van het bloed en geeft de mogelijkheid om er bijvoorbeeld ontstekingsstoffen in te meten. Deze ontstekingsstoffen worden door de bloedcellen gemaakt.
Kunt u iets zeggen over de balans van adenosine en ATP?
Dat valt niet in mijn expertise-gebied.
Heeft u al enig idee wat er anders zou kúnnen zijn in de presentatie van ME bij zeer ernstige en/of langdurig zieke ME-patiënten? Is auto-immuniteit bijvoorbeeld progressief?
Omdat we nog geen metingen in ME-bloed hebben kunnen doen, kan ik hier niets over zeggen.
Gaat uw groep volledig nieuw onderzoek doen, of hoopvol gedaan onderzoek ook repliceren?
We gaan beide doen. Nieuw onderzoek naar immuunhandtekeningen en hoopvol onderzoek repliceren.
Is er nu al bij behandeling van ziekten (buiten Sjögren) sprake van behandeling op basis van immuunhandtekeningen?
Ja, er wordt vaker op basis van een biologisch profiel gekeken wat de beste behandeling is.
Ik las dat Plaquenil/hydroxychloroquine of andere immunosuppressiva worden ingezet bij Sjögren. Is het ’t plan dat ook te gaan proberen bij ME?
Dit gaan wij nog niet proberen, maar als een immuunhandtekening wordt gevonden die ook bij Sjögren wordt gevonden, is dat een interessante optie.
Kunt u nog iets vertellen over de gelijkenissen (en verschillen) met Sjögren?
Als onderzoeker en niet-clinicus is dat lastig maar bij beide ziektebeelden is er sprake van moeheid.
Is vermoeidheid in Sjögren gelijk aan PEM (Post Exertional Malaise)?
Dat zal waarschijnlijk niet het geval zijn.
Uw recente artikel gaat vooral over ‘trained’ immunity. Waarom denkt u dat de trained immunity van ons aangeboren immuunsysteem zo belangrijk is bij ME? Het artikel geeft vooral aanwijzingen die als ‘circumstantial evidence’ kunnen worden aangemerkt. Internationaal zie ik ook geen artikelen over trained immunity, maar veel meer in zijn algemeenheid over verstoorde immuniteit en autoimmuiniteit. Waarom dan specifiek trained immunity?
Trained immunity is een relatief nieuw concept en daarom is er nog weinig onderzoek. Inmiddels hebben we deze hypothese uitgewerkt tot een review dat nu gepubliceerd is. Er zijn verschillende aanwijzingen dat trained immunity een rol kan spelen bij ME. Dat is de reden om het verder te gaan onderzoeken.
Als het begint met de aansturing, en daar wordt niet naar gekeken, kunnen we nog zoveel stofjes of markers vinden, maar de oorzaak niet.
De afwijkingen die wij gaan onderzoeken, geven aanwijzingen of er iets mis is in immuuncellen. En als dat in de aansturing zit, dan wordt daar vervolgens naar gekeken.
