Na de reeks van vier video’s van consortiumleider Jos Bosch en projectleiders Marjan Versnel, Jeroen den Dunnen, Inge Huitinga, Niels Eijkelkamp en Rob Wüst (die je hier vindt), volgt een serie van vier video’s van Ruud Raijmakers, gebaseerd op vragen van ME-patiënten.
Vandaag de tweede van vier video’s van Ruud Raijmakers – projectleider van het NMCB-project ME/CVS & PAIS. Meer info daarover vind je hier.
De video zelf kun je hier zien:
de podcast kun je hier beluisteren:
Het transcript vind je onderaan dit artikel.
Ondertiteling: kijk de video op ons YouTube-kanaal, klik op het wieltje en kies voor ondertiteling. Daar vind je ook de podcast van deze aflevering.
De vragen en verder
In Neurobiologie, tweede van vier video’s met projectleider Ruud Raijmakers, beantwoordt hij de volgende vragen:
00:11 Welke rol spelen de hersenen bij ME?
01:44 Hoe onderzoekt u de rol van de hersenen bij ME?
03:25 Denkt u bij ontstekingen in de hersenen aan acute, laaggradige of latente ontstekingen?
04:34 Welke rol speelt de hypothalamus bij ME?
05:29 Hoe raakt het autonome zenuwstelsel betrokken bij ME?
06:16 Welke rol speelt de nervus vagus in ME?
Vragen naar aanleiding van deze antwoorden of andere vragen aan Ruud Raijmakers? Op 15 september zal er een chatsessie met hem plaatsvinden waarin die -en andere- kunnen worden gesteld. We zullen de datum, tijd, vorm en spelregels daarvan op tijd bekendmaken.
Daarmee zal dit project worden afgesloten.
Verdere info
Meer informatie over dit project vind je hier.
Vragen over of input voor deze video kun je mailen naar ME Centraal (mecentraal@gmail.com) ovv vraag videoproject.
Transcript
Welke rol spelen de hersenen bij ME?
Dat is een goede vraag. Ik denk dat de hersenen namelijk een hele belangrijke rol spelen bij ME. Zoals je misschien inmiddels al doorhebt, houd ik me met name bezig met ontstekingen en immunologie.
De klachten van ME duiden er al heel lang op dat er iets van een ontstekingsproces gaande is. Er worden ook over de jaren heen al heel veel bevindingen gedaan dat er toch iets zit te rommelen daar in dat immuunsysteem. Helaas worden die bevindingen nog niet heel erg goed over en weer bevestigd. Want we meten dus telkens die ontsteking in het bloed. Dat is voor ons wetenschappers heel makkelijk: neem wat bloed af en doe daar je onderzoek in.
Maar het zou best wel eens kunnen zijn dat die ontsteking toch wat meer in het weefsel zit. En dat is wat moeilijker te onderzoeken.
Maar één van de wat mij betreft meer populaire theorieën is dat de ontsteking zich misschien in de hersenen bevindt. En dat is enorm moeilijk om te kunnen bevestigen. Er is wat geprobeerd met scans en dergelijke, maar dat blijkt toch allemaal nog niet zo goed te zijn als dat we zouden hopen. Het zou wel enorm veel kunnen verklaren binnen het klachtenpatroon dat ME-patiënten laten zien.
Dus ik denk dat ze op die manier, via de hoek van ontsteking, een hele belangrijke rol spelen.
Hoe onderzoekt u de rol van de hersenen bij ME?
Op dit moment doen wij dat met steeds gevoeliger metingen in het bloed van de mensen. Waarbij we kijken naar onder andere afbraakproducten van bijvoorbeeld ontsteking in de hersenen. Maar ook naar indicators van het perifere zenuwstelsel, het metabolisme en van reguliere ontsteking. En dat proberen we op dit moment te relateren aan het klachtenpatroon dat mensen laten zien.
We onderzoeken het wat breder op dit moment, maar we proberen heel actief samen te werken met mensen die bijvoorbeeld de hersenen van ME-patiënten in beeld willen brengen. Dat zijn echt de neurologische onderzoeken.
Onlangs is bijvoorbeeld een mooi onderzoek goedgekeurd waarbij met name de hersenen van mensen met Post COVID worden onderzocht met een MRI-scan. Daar willen wij zeker bij aansluiten en kijken of we dat kunnen relateren aan wat wij bijvoorbeeld vinden in het bloed bij die mensen.
Probleem met het onderzoeken van hersenen is dat dat ontzettend moeilijk is op het gebied van ontsteking. Het is eigenlijk een soort van black box in het lichaam. Je komt er heel moeilijk bij. Je kan die afweercellen er helaas niet uit halen zonder iemand enorme schade toe te brengen. We zijn beperkt tot bloed en scans op dit moment. En die scans zijn nog niet specifiek genoeg om precies aan te kunnen tonen wat ik zou willen aantonen.
Denkt u bij ontstekingen in de hersenen aan acute, laaggradige of latente ontstekingen?
Ik denk dat het best wel eens zou kunnen zijn dat bij ME-patiënten, maar ook bij PAIS-patiënten de ontstekingscellen die daar zitten – die wij de macrofagen noemen en in weefsels zitten en specifiek huishouden in weefsels – ook in de hersenen zitten. In de hersenen hebben ze alleen vaak een langere levensduur dan in andere weefsels.
Maar wat ik denk is dat bepaalde triggers – zoals infecties, en daarom ben ik zo geïnteresseerd in PAIS – die macrofagen kunnen veranderen in een profiel, en dat ze bijvoorbeeld wat sneller ontstekingsgericht reageren op anders normale prikkels. En dat kan resulteren in een laaggradige continue ontsteking.
Maar het zou bijvoorbeeld ook kunnen zijn dat de ontstekingsreactiviteit gewoon omhoog gaat in de hersenen. En dat zou ook al kunnen verklaren waarom een klachtenpatroon zo wiebelt en wisselt, en waarom zaken zoals PEM bijvoorbeeld kunnen opspelen.
Welke rol speelt de hypothalamus bij ME?
De hypothalamus is een enorm belangrijk onderdeel van de hersenen. Die zorgt voor een communicatie tussen de hersenen en het lichaam door allerlei hormonen uit te scheiden. En als er dus toch een ontsteking gaande is in de hersenen, de hypothalamus daarbij aangedaan is… Bij
sommige mensen kan ontsteking misschien wat meer daar zitten. Bij andere mensen zit het wat meer in de amygdala of in een ander gedeelte van de hersenen.
Maar dan zou dat wel bepaalde symptoomclusters kunnen verklaren. De hypothalamus is toch belangrijk om onze homeostase, onze balans gaande te houden. En die balans lijkt bij zeker een aantal patiënten best wel ver te zoeken en heel fragiel. Dat zou dus best daardoor verklaard kunnen worden.
Hoe raakt het autonome zenuwstelsel betrokken bij ME?
Het autonome zenuwstelsel speelt wel degelijk een rol in een klachtenpatroon van ME. En zeker een gedeelte van de ME-patiënten hebben daar echt flink last van.
Je ziet nu ook met de recente COVID-uitbraak dat een heel groot deel van de mensen autonome klachten overhoudt na die infectie. Wat ik denk dat er gebeurt, is dat die infectie het brein op een dusdanige manier aantast dat ontstekingsprocessen gaande zijn. En als die juist op het autonome zenuwstelsel gaan zitten, dat daardoor ontregeld wordt.
Maar dat is een theorie, want de echte verklaring hebben we helaas nog niet.
Welke rol speelt de nervus vagus in ME?
De nervus vagus is weer zo’n belangrijk communicatiemiddel tussen de hersenen en het lichaam. Hij regelt eigenlijk vanuit de hersenen de autonome processen in het lichaam. En hij zou in mijn optiek op twee manieren een belangrijke rol kunnen spelen.
Van de nervus vagus weten we bijvoorbeeld dat een infectie of in ieder geval iets wat buiten de hersenen gebeurt ontstekingsprocessen op gang kan brengen. En dat bepaalde ontstekingsmediators die ontsteking als het ware kunnen vertalen naar het brein. De nervus vagus heeft receptoren voor ontstekingsmediators. Die kunnen daarop gaan zitten, en vervolgens kan die ontsteking worden doorvertaald naar het brein.
Dus infectie in het lichaam kan op die manier naar het brein trekken. Andersom communiceert het brein via de nervus vagus met het lichaam. Dus als in het brein een daadwerkelijke ontsteking gaande is, kan dat zich ook in het lichaam uiten in allerlei autonome processen, zoals we net hebben besproken.
Waar bijvoorbeeld best veel ME/cvs-patiënten en Post COVID-patiënten last van hebben.
