12 januari 2024.
Een Britse studie naar neurologische gevolgen bij patiënten vele maanden na een ziekenhuisopname voor COVID-19 heeft aangetoond dat “postacute cognitieve stoornissen … geassocieerd waren met verhoogde markers voor hersenletsel in serum en verminderde grijzestofvolume”, volgens een preprint die eerder deze week is gepubliceerd. (Een preprint is een artikel dat nog niet is beoordeeld en gepubliceerd door een vakblad).
De preprint maakt deel uit van de COVID-19 Clinical Neuroscience Study (COVID-CNS), een project van £2,3 miljoen dat wordt gefinancierd door UK Research and Innovation, een niet-departementale publieke organisatie. COVID-CNS, ontworpen om de neurologische en neuropsychiatrische complicaties van COVID-19 te onderzoeken, wordt geleid door onderzoekers van de Universiteit van Liverpool en King’s College London. Eind december werd een artikel van een ander team van COVID-CNS-onderzoekers gepubliceerd in Nature Communications: ”Para-infectious brain injury in COVID-19 persists at follow-up despite attenuated cytokine and autoantibody responses” [“Para-infectieus hersenletsel bij COVID-19 blijft bestaan bij follow-up ondanks verzwakte cytokine- en autoantilichaamresponsen”].
De preprintstudie, getiteld “Post-COVID cognitive deficits at one year are global and associated with elevated brain injury markers and grey matter volume reduction: national prospective study” [“Post-COVID cognitieve tekorten na één jaar zijn mondiaal en worden geassocieerd met verhoogde hersenletselmarkers en vermindering van het grijzestofvolume: nationale prospectieve studie”], wordt momenteel beoordeeld door Nature Portfolio. (Dat is niet één tijdschrift, maar een paraplu voor vele tijdschriften die door Nature worden uitgegeven).
Aan de studie namen 351 patiënten deel, van wie de resultaten werden vergeleken met gegevens van bijna 3000 gematchte controles. Van de patiënten hadden er 190 een neurologische of psychiatrische complicatie die verband hield met hun COVID-19; de anderen niet. Bij afspraken die gemiddeld iets meer dan een jaar na de ziekenhuisopname vanwege de acute ziekte plaatsvonden, ondergingen de patiënten cognitieve tests en neurobeeldvorming, verstrekten ze serummonsters en vulden ze vragenlijsten in voor zelfgerapporteerde metingen.
Over het algemeen kwamen de objectieve metingen van cognitieve stoornissen overeen met de subjectieve klachten van de patiënten. Volgens het artikel werden de gedocumenteerde tekorten gevonden in meerdere domeinen van cognitieve activiteit, waren ze “in omvang gelijk aan veroudering van 50 tot 70 jaar” en waren ze geassocieerd met de “ernst van het initiële infectieuze letsel, postacute psychiatrische symptomen en een voorgeschiedenis van encefalopathie”. Vroegtijdige behandeling met corticosteroïden leek een beschermend effect te hebben.
“Samen ondersteunen deze bevindingen de hypothese dat hersenletsel bij matige tot ernstige COVID-19 immuungemedieerd is en een leidraad zou moeten zijn voor de ontwikkeling van therapeutische strategieën,” schreven de auteurs.
In een leesbare draad begon Greta Karen Wood, tweede auteur van het artikel en academisch medewerker aan het Institute of Infection, Veterinary and Ecological Sciences van de Universiteit van Liverpool, haar discussie met het volgende: “Blijven cognitieve stoornissen bestaan na COVID-19 en zo ja, wat is hun biologische basis?”.
In daaropvolgende tweets schetste ze de implicaties.
“De halfwaardetijden van de hersenletselmarkers betekenen dat dit een objectief bewijs is van *aanhoudend* hersenletsel één jaar na COVID-19…
“Tekorten waren gecorreleerd met symptomen van depressie en het volume van de cortex cingularis anterior, die een functionele rol speelt bij het verbinden van cognitie, aandacht en emotie…
“Er is toenemend biochemisch bewijs dat neurologische complicaties bij COVID-19, waaronder cognitieve stoornissen, immuungemedieerd zijn, wat hier wordt bevestigd door de klinische demonstratie van het beschermende effect van acute behandeling met corticosteroïden…
“Mechanismen die ten grondslag liggen aan deze mogelijk immuungemedieerde constructie van depressie, cognitie en hersenletsel, moeten verder worden opgehelderd, zodat er gerichte therapeutische interventies kunnen worden ontwikkeld.”
Onder de tientallen auteurs bevonden zich enkele leiders op het gebied van functionele neurologische stoornissen (FNS). In het domein van FNS en het verwante concept van “medisch onverklaarde symptomen” wordt depressie gezien als een factor die de medische klachten zowel in de hand werkt als in stand houdt. Een belangrijke vraag is echter of het een secundair is aan het ander – leidt depressie tot cognitieve symptomen of veroorzaakt het cognitieve symptomen en de complicaties die ermee gepaard gaan?
Er wordt vaak vastgesteld dat chronische ziekten en depressie met elkaar samenhangen, en hun interacties kunnen beide kanten op gaan. Het kan een uitdaging zijn om oorzaak en gevolg van elkaar te onderscheiden. In dit geval vond de studie echter het volgende: “Een reeds bestaande depressie of een voorgeschiedenis van antidepressivagebruik waren niet significant geassocieerd met postacute cognitieve stoornissen.”
Met andere woorden, het onderzoek ondersteunde geen bewering dat depressie een causale rol speelde bij het ontstaan van de cognitieve disfuncties. Dat betekent uiteraard niet dat depressie genegeerd moet worden terwijl artsen behandelopties overwegen. Het is altijd belangrijk om depressie aan te pakken, ongeacht de oorzaak. Maar in veel of de meeste gevallen van postacute infectiegerelateerde medische klachten zal een dergelijke behandeling de onderliggende oorzaken van ziekten en kwalen niet adequaat of helemaal niet oplossen.
© David Tuller voor Virology Blog. Vertaling admin, redactie NAHdine, ME-gids.
