12 september 2025.
Maandagmiddag meldden een aantal mensen in Terminal 4 van Heathrow, de grootste luchthaven van Londen, dat ze zich onwel voelden. De meldingen leidden tot bezorgdheid over een mogelijke blootstelling aan giftige stoffen, wat resulteerde in een evacuatie en grote vertragingen van vluchten. Een eerste zoektocht naar gevaarlijke stoffen leverde niets op.
Op dinsdag publiceerde The Guardian een artikel met de volgende kop:
“Massale psychogene ziekte waarschijnlijk veroorzaakt door waarschuwing voor giftige stoffen op Heathrow, aldus wetenschapper”
En hier is de kop van het artikel in The Guardian dat enkele uren later verscheen:
“Man gearresteerd op verdenking van het meenemen van traangas naar de luchthaven van Heathrow”
Oké, laten we dit eens analyseren.
‘Massale psychogene ziekte’, of soms ‘massale sociogene ziekte’, is de term die grotendeels in de plaats is gekomen van wat vroeger ‘massahysterie’ werd genoemd. (De diagnose en het concept van ‘hysterie’ zijn in onbruik geraakt omdat ze stigmatiserend en vrouwonvriendelijk zijn.) Dit incident is een klassiek voorbeeld van hoe snel mensen met autoriteit hun toevlucht nemen tot psychiatrische of psychosociale veronderstellingen om ongewone medische verschijnselen te verklaren – veronderstellingen die vaak als definitief worden voorgesteld in plaats van als speculatief.
Long covid is zeker in dergelijke bewoordingen omschreven, misschien wel het meest berucht en beledigend door een psychiater in opleiding aan de McMaster University in Canada in een opiniestuk in The Wall Street Journal uit 2021. (Ik heb er hier en hier over geschreven.)
Hier is het begin van het eerste artikel in The Guardian:
“De politie werd maandagmiddag laat naar Heathrow geroepen toen 21 mensen onwel werden in Terminal 4. Uit eerste berichten bleek dat er mogelijk gevaarlijke stoffen in het spel waren en een deel van de luchthaven werd ontruimd. Maar toen de hulpdiensten een grondige zoektocht uitvoerden, werd er geen spoor van schadelijke stoffen gevonden.
Een bron binnen de Metropolitan Police suggereerde vervolgens dat het om iets heel anders zou kunnen gaan: een geval van massahysterie. Sommige deskundigen zijn het daarmee eens.
“Wat er op Heathrow gebeurde, is vrijwel zeker een geval van massale psychogene ziekte die voortkomt uit angst”, aldus Dr. Robert Bartholomew, socioloog aan de Universiteit van Auckland en expert op dit gebied.”
Professor Sir Simon Wessely geeft zijn mening
Natuurlijk werd ook de meest gerenommeerde psychiater van het Verenigd Koninkrijk, professor Sir Simon Wessely, gevraagd om zijn mening te geven. Hij en dr. Bartholomew schreven in 2018 zelfs samen een artikel over dit onderwerp voor het British Journal of General Psychiatry. Het artikel heette “The protean nature of mass sociogenic illness: From possessed nuns to chemical and biological terrorism fears” [“De veelvormelijke aard van massale sociogene ziekten: van bezeten nonnen tot angst voor chemisch en biologisch terrorisme”]. Toch was Sir Simon in zijn commentaar aan The Guardian voorzichtiger dan zijn collega, hoewel hij de mogelijkheid volledig onderschreef.
Uit het artikel in The Guardian:
“Prof. Sir Simon Wessely van King’s College London … zei dat het ‘een beetje vroeg’ was om een oordeel te vellen over de gebeurtenis op Heathrow en dat het onduidelijk was of er sprake was van een ongewone geur en welke onderzoeken er waren gedaan om andere oorzaken uit te sluiten. Maar hij voegde eraan toe: ‘Als al deze onderzoeken niets opleveren, dan kan dit inderdaad een geval zijn van wat we nu massale sociogene ziekte noemen.’
Bartholomew benadrukte dat de ziekte geen psychische stoornis was en dat de slachtoffers niet psychisch gestoord waren.
“Het kan het best worden omschreven als een collectieve stressreactie die is gebaseerd op een overtuiging. We hebben allemaal overtuigingen, dus we zijn allemaal potentiële slachtoffers”, zei hij. “Het zit niet ‘allemaal tussen hun oren’, in die zin dat ze echte symptomen ervaren.”
Wessely voegde hieraan toe: “Onderzoek na onderzoek heeft nog nooit enig verschil gevonden tussen degenen die getroffen zijn en degenen die dat niet zijn. We kunnen allemaal last hebben van bepaalde symptomen van angst, en we kunnen deze fysiologische symptomen, die eenvoudig verklaard kunnen worden door basisfysiologie, ten onrechte interpreteren als bewijs voor iets anders, zoals een chemische stof, toxine, enz. En we weten dat dit zich zeer snel kan verspreiden in drukke omgevingen, meestal door geruchten en ook door wat we zien.”
Wessely zei dat er niets ongewoons was aan de gebeurtenissen in terminal 4 op maandag: ‘Dit gebeurt elke dag overal ter wereld, vooral in drukke ruimtes zoals scholen, concerten, menigten, fabriekshallen enz. De enige reden waarom dit het nieuws haalde, was omdat het op Heathrow gebeurde en tot grote verstoringen van het vliegverkeer leidde.’
Nadat de politie verder onderzoek had gedaan, actualiseerde The Guardian zijn berichtgeving. Hier volgt een fragment uit het latere artikel van The Guardian:
“De politie heeft een man gearresteerd op verdenking van het binnenbrengen van traangas op de luchthaven van Heathrow, waardoor de incheckruimte van Terminal 4 tijdelijk moest worden gesloten.
De incheckruimte van de belangrijkste internationale luchthaven van het Verenigd Koninkrijk werd maandagavond ongeveer drie uur lang ontruimd terwijl hulpdiensten een ‘mogelijk incident met gevaarlijke stoffen’ onderzochten.
Een woordvoerder van de Metropolitan Police zei dat een 57-jarige man na een spoedonderzoek was gearresteerd op verdenking van het bezit van een vuurwapen (CS-spray) en ‘het veroorzaken van openbare overlast’.
Na het gebied te hebben doorzocht, vonden agenten van de Metropolitan een busje met ‘wat vermoedelijk CS-spray was’, dat ‘waarschijnlijk een reactie had veroorzaakt bij de mensen in de luchthaven’, aldus de politie…
Een bron bij de Metropolitan Police vermoedde aanvankelijk dat het incident een geval van ‘massahysterie’ zou kunnen zijn, voordat het busje werd gevonden, nadat agenten het gebied hadden doorzocht en de bron van de gevaarlijke stof die passagiers hadden gemeld, niet konden vinden.”
Oeps! Laat maar zitten!
© David Tuller voor Virology Blog. Vertaling admin, redactie NAHdine, ME-gids.
