Het endotheel – een dunne laag cellen die elk bloedvat bekleedt – speelt een cruciale rol bij het reguleren van de verwijding en vernauwing van bloedvaten, de bloedstolling en ontstekingsreacties.
Nieuwe theorieën suggereren dat postvirale aandoeningen, waaronder ME/cvs en langdurige COVID, gepaard gaan met schade aan het endotheel. De resulterende endotheeldisfunctie kan leiden tot de vorming van microklonters die de haarvaten blokkeren, waardoor de bloedstroom en de zuurstoftoevoer naar het weefsel afnemen en symptomen zoals vermoeidheid, cognitieve stoornissen en pijn mogelijk worden veroorzaakt.
Endotheeldisfunctie wordt ook gekenmerkt door een verminderde productie van stikstofmonoxide. In een gezond endotheel leidt een verhoogde bloedstroom tot het vrijkomen van stikstofmonoxide, wat de verwijding van de bloedvaten bevordert, waardoor er meer bloed kan doorstromen. Deze fysiologische respons wordt flow-gemedieerde dilatatie genoemd en kan worden beoordeeld om te bepalen of het endotheel al dan niet goed functioneert.
Door flow-gemedieerde dilatatie te beoordelen, ontdekten Dr. Marie Mclaughlin en collega’s dat personen met ME/cvs en personen met langdurige COVID een opmerkelijke en vergelijkbare verstoorde endotheelfunctie vertoonden. Dit benadrukt de mogelijke vasculaire (bloedvatgerelateerde) betrokkenheid bij de pathogenese van deze aandoeningen.
Wat deed deze studie?
De studie had tot doel de flow-gemedieerde dilatatie te vergelijken tussen individuen met ME/cvs, mensen met langdurige COVID en gezonde controles. De grondgedachte achter het selecteren van deze patiëntengroepen was dat, hoewel er vasculaire functiestoornissen zijn gemeld bij mensen met ME/cvs en mensen met langdurige COVID, deze nooit rechtstreeks zijn vergeleken in dezelfde studie, ondanks een aanzienlijke overlap tussen de aandoeningen.
Het onderzoek, dat werd gerekruteerd via sociale media, omvatte in totaal 51 deelnemers – 17 met ME/cvs, 17 met langdurige COVID en 17 gezonde controles. Het artikel vermeldt niet of de ME/cvs-diagnoses werden bevestigd en zo ja, welke diagnostische/onderzoekscriteria werden gebruikt. Hoewel de gezonde controles qua leeftijd overeenkwamen met de ziektecohorten, waren er enkele substantiële verschillen in bodymassindex (BMI), bloeddruk en hartslag tussen de groepen.
De auteurs vermelden dat om “de deelnemerslast te verminderen, hen niet werd geadviseerd om vóór de test te vasten”. Toch erkennen ze dat het innemen van voedsel vlak voor de beoordeling via flow-gemedieerde dilatatie een potentieel verstorend effect kan hebben op de resultaten.
De beoordeling van de flow-gemedieerde dilatatie bestond uit vier belangrijke stappen:
- Ultrasone scans van de arteria brachialis (een belangrijk bloedvat in de arm) werden gemaakt om basismetingen van bloedvatdiameter en bloedstroom te verkrijgen.
- Een drukmanchet rond de bovenarm werd opgeblazen, waardoor de bloedtoevoer naar de onderarm tijdelijk werd geblokkeerd.
- Na vijf minuten liet men de manchet leeglopen, waardoor er weer bloed door de arteria brachialis kon stromen. Opnieuw werden echografieën gebruikt om de diameter van de bloedvaten en de bloedstroom te controleren.
- Elke toename van de bloedvatdiameter na het loslaten van de manchet duidt op verwijding. De mate van bloeddoorstroming-gemedieerde dilatatie voor elke deelnemer werd genomen als de hoogste procentuele toename van de vaatdiameter vergeleken met de uitgangswaarde.
Wat hebben ze gevonden?
Het onderzoek toonde een significant verminderde endotheelfunctie aan bij zowel ME/cvs als langdurige COVID-groepen in vergelijking met gezonde controles, zoals beoordeeld door flow-gemedieerde dilatatie. De effectgrootte van deze verschillen was echter relatief klein. Hoe kleiner de effectgrootte, hoe minder de praktische betekenis van de resultaten (hun impact in de praktijk), en vice versa.
Zoals vermeld in het artikel, zou men kunnen veronderstellen dat mensen met ME/cvs een slechtere vaatfunctie zouden hebben dan mensen met langdurige COVID, als gevolg van een langere duur van postvirale ziekte en ‘multisysteemdeconditionering‘ (waarvan bekend is dat het de doorbloedingsgemedieerde dilatatie vermindert). Toch was er, interessant genoeg, geen verschil in bloeddoorstroming tussen deelnemers met ME/cvs en deelnemers met langdurige COVID. De auteurs stellen dat dit zou kunnen suggereren dat endotheelschade wordt ervaren in de vroege postvirale fase, zonder een verdere vermindering van de doorbloedingsgemedieerde dilatatie na deze initiële vermindering, en dat het onwaarschijnlijk is dat de vermindering van de doorbloedingsgemedieerde dilatatie te wijten is aan deconditionering.
Het is ook de moeite waard om op de merken dat er een grote verspreiding van de gegevens was, wat betekent dat sommige individuen met ME/cvs of langdurige COVID “een zeer ernstig verminderde endotheelfunctie hadden, terwijl anderen een vergelijkbare flow-gemedieerde dilatatie hadden als die van de controlepersonen”. Volgens de auteurs suggereert dit dat “endotheeldisfunctie misschien niet alomtegenwoordig is in postvirale aandoeningen” met mogelijk verschillende ziekteprocessen en symptomologie op individueel niveau.
Discussie
Samenvattend bleek uit de studie dat deelnemers met ME/cvs of langdurige COVID een significant verminderde endotheelfunctie hadden in vergelijking met controles, zoals beoordeeld aan de hand van flow-gemedieerde dilatatie. Ook waren er geen significante verschillen in endotheelfunctie tussen de groepen met ME/cvs en langdurige COVID, wat de overlap tussen de twee aandoeningen verder benadrukt.
Er kunnen echter vragen rijzen over de praktische betekenis van de resultaten, gezien de vaak kleine effectgroottes, naast een grote spreiding van gegevens die het lastig maken om de bevindingen te generaliseren. Bovendien had het onderzoek grote beperkingen die verder gaan dan het algemene probleem van een kleine steekproefomvang.
Het niet vermelden van details over de gebruikte criteria over de vraag of deelnemers een bevestigde diagnose ME/cvs of langdurige COVID hadden, beperkt ons vermogen om conclusies te trekken en bevindingen te vergelijken met ander onderzoek. Aangezien postexertionele malaise (PEM) een kardinaal kenmerk is van ME/cvs, zou het op zijn minst nuttig zijn geweest om te vermelden of een van de deelnemers dit symptoom ervoer. Bovendien waren de deelnemers niet gematcht wat betreft BMI of bloeddruk, ondanks het feit dat beide variabelen de doorbloeding kunnen beïnvloeden.
Hoewel de onderzoekers vermelden dat de consensusrichtlijnen van experts voor de beoordeling van flow-gemedieerde dilatatie waar mogelijk werden gevolgd, hielden ze zich niet aan de aanbevelingen voor vasten. Bepaalde voedingsmiddelen, zoals voedingsmiddelen die rijk zijn aan precursoren van stikstofmonoxide, kunnen de diameter van bloedvaten beïnvloeden. Daarom kan het niet-vasten voorafgaand aan het onderzoek een verwarrend effect hebben gehad op de resultaten.
Hoewel deze studie interessante inzichten geeft in de endotheelfunctie bij ME/cvs en langdurige COVID, is verder onderzoek met verbeterde methodologie nodig om de implicaties voor de cardiovasculaire gezondheid bij deze aandoeningen te begrijpen en mogelijke interventies te onderzoeken.
- Lees ons vorig artikel over endotheeldisfunctie bij ME/cvs
- Lees onze tweedelige reeks over het hart en de bloedsomloop bij ME/cvs.
© ME Research UK, 29 november 2023. Vertaling admin, redactie NAHdine, ME-gids.
