Gepeerreviewde publicatie
Massachusetts General Hospital
De laatste jaren bestuderen artsen en wetenschappers steeds vaker langdurige ziekten die ontstaan nadat iemand is hersteld van een infectie. Twee van de bekendste voorbeelden zijn langdurige covid en myalgische encefalomyelitis/ chronischevermoeidheidssyndroom (ME/cvs).
Geschat wordt dat wereldwijd 400 miljoen mensen mogelijk long covid hebben, en bijna de helft van hen voldoet aan de criteria voor ME/cvs.
Deze aandoeningen werden in het verleden vaak verkeerd begrepen of over het hoofd gezien, maar daar begint verandering in te komen. Onderzoekers bestuderen ze nu als onderdeel van een grotere groep ziekten die postacute infectiesyndromen (PAIS’en) worden genoemd.
Een nieuwe review van onderzoeker Dr. Anthony L. Komaroff van Mass General Brigham en Dr. Robert Dantzer van het MD Anderson Cancer Center in Houston, gepubliceerd in Cell Reports Medicine, en een nieuwe review van Dr. Komaroff in de Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), bundelt decennia aan onderzoek en nieuwe ontdekkingen om te helpen verklaren wat deze ziekten veroorzaakt en hoe ze behandeld kunnen worden. Dr. Dantzer is een van ‘s werelds experts op het gebied van de manier waarop dieren reageren op infecties.
Uit hun review blijkt dat langdurige covid en ME/cvs veel dezelfde biologische problemen delen, zoals ontstekingen in de hersenen, problemen met de manier waarop cellen energie produceren en problemen met het immuunsysteem.
Ze introduceren ook het idee dat bepaalde hersencircuits die zijn geëvolueerd om het lichaam te helpen reageren op ernstige ziekten, mogelijk in de ‘aan’-stand blijven staan nadat het lichaam de infectie heeft bestreden en dat deze circuits de oorzaak kunnen zijn van veel van de aanhoudende symptomen die mensen ervaren.
In dit interview vertelt Dr. Komaroff wat de aanleiding was voor dit onderzoek en wat het kan betekenen voor de manier waarop we deze complexe aandoeningen begrijpen, diagnosticeren en behandelen.
V: Wat inspireerde u om het vakgebied van long covid en andere postacute infectiesyndromen te bestuderen?
Mijn interesse in ME/cvs begon meer dan 40 jaar geleden, toen ik patiënten ontmoette die nooit volledig herstelden van wat een routineuze virale ziekte leek.
Destijds konden hun symptomen niet worden verklaard door standaard medische tests, die allemaal normaal bleken te zijn. Sommigen concludeerden dat de symptomen psychologisch van aard waren.
Een kleine groep van ons, verspreid over de hele wereld, begon te onderzoeken of er inderdaad objectieve biologische afwijkingen waren die de langdurige symptomen zouden kunnen veroorzaken, mogelijk bij mensen met een genetische kwetsbaarheid.
De afgelopen 40 jaar is duidelijk geworden dat dit zo is. De symptomen worden in verband gebracht met meerdere onderliggende afwijkingen, waarbij meerdere lichaamssystemen betrokken zijn.
In beide overzichten gaan we ervan uit dat long covid en ME/cvs onder een bredere categorie vallen, namelijk postacute infectiesyndromen.
Hiermee worden de biologische overeenkomsten tussen hen duidelijker zichtbaar en wordt de weg vrijgemaakt voor gerichtere behandelingen.
V: Wat heeft u in deze review gevonden?
In de review stelden we twee vragen: wat veroorzaakt de symptomen en waarom blijven de symptomen jarenlang aanhouden?
Wat veroorzaakt de symptomen?
We hebben een reeks biologische afwijkingen geïdentificeerd die veel voorkomen bij zowel ME/cvs als long covid en die direct symptomen kunnen veroorzaken.
Hieronder vallen:
- Neuro-inflammatie: activering van het immuunsysteem van de hersenen
- Mitochondriale disfunctie: een verminderd vermogen om adenosinetrifosfaat (ATP) te produceren, de primaire energiebron voor cellen, wat leidt tot een afname van het metabolisme in het lichaam en de hersenen.
- Endotheeldisfunctie: verstoring van de bloedstroom en de bloed-hersenbarrière, wat bijdraagt aan cognitieve en cardiovasculaire symptomen.
- Darmdysbiose: een verstoring van het evenwicht in het darmmicrobioom die kan leiden tot aanhoudende ontstekingen in het lichaam.
- Oxidatieve stress: een onevenwicht tussen de productie van vrije radicalen en het vermogen van het lichaam om deze te neutraliseren, wat leidt tot celbeschadiging en ziekte.
Kan het zijn dat ‘ziektegedrag’ ten grondslag ligt aan deze symptomen?
In ons onderzoek richten we ons op een andere mogelijke oorzaak van de symptomen, die nog niet eerder is overwogen.
Wij denken dat deze symptomen waarschijnlijk het gevolg zijn van evolutionair vastgelegde reacties op belangrijke bedreigingen, die bij alle onderzochte dieren voorkomen.
Infectie leidt tot symptomen, en de symptomen leiden tot gedragsveranderingen die ziektegedrag worden genoemd. Infectie leidt ook tot veranderingen in de stofwisseling. Samen helpen de gedrags- en stofwisselingsveranderingen de energievoorraad van het lichaam, de ATP, te behouden voor de strijd tegen de infectie.
Wij vermoeden dat deze gedrags- en stofwisselingsveranderingen veroorzaakt worden door recent ontdekte groepen hersencellen (neuronen) wanneer deze gestimuleerd worden door een infectie of een andere oorzaak van hersenontsteking.
We presenteren bewijs dat veel van de onderliggende afwijkingen die symptomen veroorzaken bij sommige mensen, blijven bestaan, waaronder de infectieuze agens of delen van de infectieuze agens.
Bovendien wijzen we erop dat veel van de verschillende onderliggende afwijkingen elkaar kunnen versterken, wat leidt tot voortdurende vicieuze cirkels die de symptomen in stand houden.
V: Hoe hebben de COVID-19-pandemie en long covid de wetenschappelijke en publieke perceptie van ME/cvs veranderd?
De pandemie was een keerpunt. In 2020 publiceerden we een paper waarin we voorspelden dat COVID-19 zou leiden tot een toename van ME/cvs-achtige aandoeningen, en dat is ook gebeurd.
Langdurige covid heeft postinfectieuze syndromen zichtbaar gemaakt, omdat de oorzaak ervan een specifiek infectieus agens is.
Dit heeft de bewering van veel ME/CVS-patiënten geloofwaardig gemaakt dat hun ziekte begon na een acute infectie, waarbij niet op infectieuze agentia werd getest.
Het geeft ook geloofwaardigheid aan vergelijkbare syndromen na goed gedocumenteerde acute infecties zoals de ziekte van Lyme en het westnijlvirus.
De omvang van de impact van langdurige covid – zowel in termen van getroffen personen als maatschappelijke kosten – heeft het onderzoek versneld en het publieke debat veranderd.
V: Wat zijn de meest interessante biologische overeenkomsten tussen ME/cvs en long covid?
De symptoomoverlap tussen ME/cvs en long covid is algemeen bekend. Wat onze publicaties hebben gecatalogiseerd, zijn de vele opvallende overeenkomsten in de onderliggende afwijkingen.
Deze biologische overeenkomsten omvatten:
- Hersenafwijkingen, zoals zichtbaar op verschillende soorten hersenscans.
- Disfunctie van het autonome zenuwstelsel die de hartslag, ademhaling en spijsvertering beïnvloedt.
- Ontregeling van het immuunsysteem en autoantilichamen.
- Verstoorde energiestofwisseling die leidt tot vermoeidheid en inspanningsintolerantie.
- Cardiovasculaire problemen, met name met betrekking tot de bekleding van bloedvaten (het endotheel).
Deze overeenkomsten suggereren dat er sprake is van een gedeelde pathologische basis, wat de noodzaak van gemeenschappelijke onderzoeks- en behandelingsstrategieën onderstreept.
V: Wat zijn de huidige behandelingen voor het postacute infectiesyndroom en waarom zijn sommige daarvan niet effectief?
Momenteel zijn er geen door de FDA goedgekeurde behandelingen voor ME/cvs of long covid. Er is echter bewijs dat vroege antivirale behandeling en vaccinatie tegen SARS-CoV-2 het risico op het ontwikkelen van long covid kunnen verminderen.
Onze review stelt dat neuro-inflammatie – immuunactivatie in de hersenen – een belangrijke oorzaak is van symptomen. Het stimuleert de specifieke neurale circuits die ziektegedrag en metabole veranderingen veroorzaken.
Het aanpakken van neuro-inflammatie en de moleculen waarmee het de neurale circuits stimuleert, zou daarom kunnen leiden tot effectievere therapieën. Er wordt onderzoek gedaan naar meerdere nieuwe therapieën die neuro-inflammatie aanpakken.
Hoewel deze behandelingen veelbelovend zijn, bevinden ze zich nog in een experimenteel stadium en zijn ze nog niet beschikbaar voor artsen.
V: Wat zijn de belangrijkste onderzoeksvragen die beantwoord moeten worden om ME/cvs en long covid beter te begrijpen en te behandelen?
Twee belangrijke vragen springen in het oog:
- Biologische parallellen tussen aandoeningen: delen andere postinfectieuze syndromen – zoals chronische Lyme, post-ebola en post-westnijlvirus – dezelfde biologische afwijkingen als ME/cvs en long covid? Systematische studies zijn nodig om dit te bevestigen.
- Therapeutische aanpak van neuro-inflammatie: er worden momenteel 10-20 experimentele benaderingen in laboratoriummodellen getest om neuro-inflammatie te verminderen. Bepalen welke, indien van toepassing, effectief zijn bij mensen, is een cruciale volgende stap.
Deze vragen zijn van cruciaal belang voor het verbeteren van de behandeling en het begrijpen van de bredere categorie van postacute infectiesyndromen.
Ten slotte is het belangrijk om het bewustzijn te vergroten.
Het concept van postacute infectiesyndromen is nog relatief nieuw en wordt in de medische praktijk nog niet algemeen erkend. Het promoten van dit kader kan helpen om de manier waarop we deze langdurige ziekten diagnosticeren, bestuderen en behandelen, te verbeteren.
Vakblad
Cell Reports
DOI
Titel artikel
Causes of symptoms and symptom persistence in long COVID and myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome
Oorzaken van symptomen en aanhoudende symptomen bij langdurige covid en myalgische encefalomyelitis/ chronischevermoeidheidssyndroom
Publicatiedatum
25 juli 2025
© EurekAlert, 1 augustus 2025. Vertaling admin, redactie NAHdine, ME-gids.
